آیا می‌دانید که رشد فک پایین تا چه سنی ادامه دارد؟ به گفته دکتر مرضیه مرساقیان، بهترین متخصص ارتودنسی در تهران، رشد فک پایین یکی از جنبه‌های مهم رشد و تکامل جمجمه و دندان‌هاست که در طول دوران کودکی و نوجوانی اتفاق می‌افتد. همانطور که می‌دانیم، فک پایین یکی از بخش‌های اصلی صورت بوده و دارای نقش مهمی در عملکرد دهان و تنفس دارد.
به همین دلیل، داشتن درک و شناخت درستی از رشد فک پایین بسیار مهم است. در این مقاله، به بررسی فرایند رشد فک پایین از دوران کودکی تا نوجوانی، علل و عوامل مؤثر در رشد این فک، انواع اختلالات رشد فک پایین و روش‌های درمان این اختلالات پرداخته می‌شود. همچنین، به بررسی تأثیر عوامل مختلف بر رشد فک پایین پرداخته می‌شود.
مطالب مهم
روند رشد صورت و فک
به گفته دکتر مرساقیان متخصص ارتودنسی کودکان در تهران:
رشد صورت و فک، یک فرایند طبیعی است که از دوران شکل گیری جنین آغاز می‌شود و تا پایان دوران نوجوانی ادامه دارد. در این فرایند، عوامل مختلفی شامل: ژنتیک، تغذیه و فشار هوا، نقش مهمی در تکامل صورت و فک دارند. در ادامه این مطلب، مراحل مختلف رشد صورت و فک را شرح خواهیم داد.
رشد فک در دوران جنینی
رشد فک در دوران جنینی یکی از مراحل مهمی است که در تکامل جمجمه و دهان اهمیت زیادی دارد. سلول‌های فک و دهان در این دوره شکل می‌گیرند و با توسعه‌ی بیشتر، فک و دهان تشکیل می‌شوند.
- در هفته‌های چهارم و پنجم شکل گیری جنین، سلول‌های فک و دهان شروع به تشکیل شدن می‌کنند.
- در هفته‌های ششم و هفتم دو تالاب (عضلات) کوچک به وجود می‌آیند که در آینده به عنوان صورت شناخته می‌شوند. همچنین، توده‌ای از سلول‌های میانی به وجود می‌آید که در آینده به عنوان رباط فک بالا شناخته می‌شود.
- هفته‌های هشتم تا دهم زمان تشکیل توده‌ای از سلول‌های میانی است که در آینده به عنوان رباط فک پایین شناخته می‌شود.
- در نهایت در هفته‌های یازدهم تا شانزدهم شکل گیری جنین، عضلات فک (هم پایین و هم بالا) به وجود می‌آیند.
رشد فک در دوران نوزادی
دوره اول نوزادی (از بدو تولد تا ۶ ماهگی)
در دوره نوزادی، جمجمه و فک‌ها به شکلی کاملا متفاوت نسبت به دوران جنینی تغییر می‌کنند و فک‌ها شروع به تغییر شکل می‌کنند. در دوره اولیه نوزادی (از بدو تولد تا ۶ ماهگی)، جمجمه نوزاد نسبت به بدن بسیار بزرگتر است. معمولا فک نوزاد در این محدوده سنی رشد زیادی ندارد. در این دوره (با توجه به اینکه نوزاد مستقیما از شیر مادر یا شیشه تغذیه می‌کند) دچار مشکلی در نوشیدن و جویدن نمی‌شود.
دوره دوم نوزادی (از ۶ ماهگی تا ۱ سالگی)
در این دوره سنی، فک‌های نوزاد شروع به رشد می‌کنند و تعداد دندان‌های شیری او افزایش می‌یابد. رشد دندان‌های شیری، باعث رشد فک و بزرگ تر شدن صورت می‌شود.
رشد فک در دوران کودکی
دوره کودکی اولیه (از ۱ تا ۳ سالگی)
دوره کودکی اولیه (از ۱ تا ۳ سالگی) زمانی است که فک‌های کودک شروع به رشد بیشتر کرده و تعداد دندان‌های شیری او به بیشترین تعداد ممکن (حدود ۲۰ عدد) می‌رسد. با توجه به رشد فک در این دوره، کودک قادر به مصرف انواع غذاها و خوراکی(به تدریج به غذاهای سفت‌تر و جامدتر) خواهد بود. در طول این دوران، تغذیه مناسب و مصرف غذاهای سالم و مناسب برای رشد سالم فک و دهان بسیار مهم است.
دوره کودکی ثانویه (از ۳ تا ۷ سالگی)
رشد فک در دوران کودکی ثانویه به عنوان یکی از مهم‌ترین فرایندهایی که در آن دوره از زندگی اتفاق می‌افتد، شناخته می‌شود. در این مرحله، رشد صورت و فک به سرعت ادامه پیدا می‌کند. در این دوران، دندان‌های شیری ریزش می‌کنند و دندان‌های دائمی شروع به نمایان شدن می‌کنند.
به دلیل اینکه فک‌ها در دوران کودکی هنوز در حال رشد و تکامل هستند؛ پس به راحتی می‌توان آنها را با انجام درمان ارتودنسی پیشگیری تنظیم کرد. در این سنین به دلیل منعطف بودن استخوان فک و جمجمه، می‌توان از انواع روش‌های ارتودنسی مخصوصا ارتودنسی متحرک استفاده کرد و معمولاً درمان و اصلاح فک با ارتودنسی بدون جراحی، بیشتر از بزرگسالی امکان پذیر است.
رشد فک در دوران نوجوانی
دوره نوجوانی اولیه (از۱۱ تا ۱۴ سالگی)
دوران نوجوانی، زمانی است که دندان‌های شیری یکی پس از دیگری جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهند و فک و دهان شروع به شکل‌گیری نهایی خود می‌کنند. در واقع، فک و دهان پس از عبور از این دوران، رشد بیشتری نسبت به قبل نخواهد داشت.
محدوده سنی ۱۱ تا ۱۴ سالگی، زمانی است که دندان‌های دائمی شروع به رشد می‌کنند و تعداد آنها از ۲۸ به ۳۲ عدد افزایش می‌یابد. در این دوره، برخی از مشکلات دندانی مانند دندان‌های خراب یا عدم داشتن ترتیب شروع به نشان دادن می‌کنند. همین موضوع می‌تواند یکی از دلایل اصلی رشد متفاوت فک باشد.
دوره نوجوانی ثانویه (از۱۵ تا ۲۱ سالگی)
فک صورت نوجوانان در سنین بین ۱۵ تا ۲۱ سالگی، به شکل نهایی خود تغییر می‌کند. این دوره، بهترین زمان برای رفع مشکلات ظاهری دندانها (مانند نامرتب بودن، کج بودن یا جانمایی نامناسب در دهان) است. در صورت وجود مشکلات دندانی، درمان آن ها در این دوره می‌تواند به بهبود وضعیت شکل گیری نهایی فک کمک کند.
برای این منظور، مراجعه به پزشک متخصص دندانپزشکی و ارتودنسی و رفع مشکل دندانها را به شما پیشنهاد می‌کنیم. در صورتی که ساکن شهر تهران هستید، پیشنهاد ما به شما خانم دکتر مرضیه مرساقیان بهترین متخصص انواع ارتودنسی از جمله: (ارتودنسی ثابت در تهران) و (ارتودنسی لینگوال در تهران) است. برای دریافت نوبت تماس بگیرید.
چه عواملی در رشد فک و صورت اختلال ایجاد می‌کند؟
میزان رشد فک و صورت به عوامل زیادی بستگی دارد. موضوعات مختلفی وجود دارد که ممکن است در این رشد اختلال ایجاد کند. در ادامه، به تعدادی از این عوامل اشاره خواهیم کرد.
تاثیر ژنتیک در رشد فک
ژنتیک یکی از عوامل مهم در رشد فک و دهان است. عوامل ژنتیکی مانند: جنسیت، سابقه‌ی پدر و مادر، قد و وزن، سلامتی عمومی، وضعیت دندانها و عضلات صورت، شکل و اندازه دندانها و… در رشد فک و دهان نقش دارند. برخی اختلالات مانند: برجستگی فک، طراز و مرتب نبودن دندانها ممکن است به دلیل وراثت از پدر و مادر به فرزندان منتقل شوند.
برای مثال، اگر پدر یا مادری دندان‌هایی بیش از حد برجسته داشته باشند، فرزندان آنها هم احتمالا دندان‌های برجسته‌ای خواهند داشت. به همین ترتیب، اگر یکی از والدین دندان‌هایی نامرتبی داشته باشد، فرزندان آنها هم احتمالاً دندان‌هایی نامرتبی خواهند داشت.
تغذیه نامناسب
تغذیه نامناسب می‌تواند در رشد فک و صورت اختلال ایجاد کند. برای مثال، در صورتی که همیشه برای کودک خود غذاهای نرم و له شده (مثل غذاهای انواع سوپ و فرنی) تهیه کنید، نه تنها باعث کاهش فعالیت عضلات صورت او می‌شوید، بلکه ممکن است باعث بروز مشکلات دندانی مانند برجستگی دندانها و عدم هم‌ترازی دندانها شوید.
عکس این موضوع هم ممکن است؛ یعنی در صورتی که عمداً یا سهواً، کودک خود را به مصرف غذاها و خوراکی‌های سفت و جویدنی مانند میوه‌ها یا گوشت قرمز تشویق کنید، ممکن است باعث آسیب دیدن استخوان‌های فک او شوید. پس بهتر است اعتدال را رعایت کرده و در هیچ یک از این دو روش زیاده روی نکنید.
علاوه بر این، مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم، فسفر، ویتامین D و ویتامین K، مانند شیر، پنیر، ماهی، تخم مرغ، سبزیجات و میوه‌های خشک، به رشد مفید و سالم دندانها و استخوان فک کمک می‌کند.
عدم مراقبت از دندانها
عدم مراقبت از دندانها می‌تواند باعث ایجاد مشکلات در رشد فک و صورت شود، مانند بیماری‌های لثه، آسیب و ضربه خوردن به آنها و بهداشت نامناسب دندانها.
استفاده نادرست از براکت‌های دندانی
استفاده نادرست از براکت‌های ارتودنسی می‌تواند در رشد فک و دندان تأثیرگذار باشد و باعث بروز مشکلاتی مانند برجستگی دندانها، عدم هم‌ترازی و خراشیدگی دندانها شود. این موضوع می‌تواند به دلیل برخی از خطاهای رایج در نصب براکت‌ها توسط دندان‌پزشکان غیر متخصص و کم تجربه باشد؛ مانند نصب براکت‌ها در جای نادرست، نصب براکت‌ها با فشار زیاد، عدم تعویض راهنمای براکت‌ها به موقع، عدم انجام مراقبت‌های مناسب از دندان‌های براکت‌دار و… .
علاوه بر استفاده نادرست از براکت‌های دندانی، به دلیل عدم دیده شدن و شستشوی دندان‌های براکت‌دار و رشد باکتری‌ها در داخل دهان، مشکلات دندانی مانند بوی بد دهان هم اتفاق می‌افتد. این این رشد باکتری‌ها باعث ایجاد عفونت و اسیب به استخوان فک و دندانها می‌شود.
بنابراین، برای جلوگیری از بروز مشکلاتی مانند برجستگی دندانها و عدم هم‌ترازی دندانها، بهتر است براکت‌های دندانی توسط دندانپزشک متخصص ارتودنسی باتجربه مانند دکتر مرساقیان متخصص ارتودنسی شفاف در تهران نصب شود و تمامی مراقبت‌های لازم از دندان‌های براکت‌دار انجام شود. همچنین، باید به دندان‌های براکت‌دار خود بیشتر توجه کنید و آنها را به صورت منظم شستشو دهید.
بروز تصادف یا ضربهی شدید
تصادف یا ضربهی شدید وارد شده به جمجمه و صورت می‌تواند باعث آسیب دیدن فک شود. این آسیب می‌تواند شامل شکستگی، ترک خوردن، خارج شدن استخوان از محل خود و یا مشکلات دیگری باشد که باعث ایجاد درد، تورم، آسیب به بافت‌های اطراف و مشکلات جدی دندانی شود.
دستگاه کنترل رشد فک چیست؟
دستگاه کنترل کننده رشد فک که به هدگیر ارتودنسی هم معروف است، وسیله‌ای برای کنترل رشد فک است. هدگیر ارتودنسی (Orthodontic headgear) یک قطعه از دستگاه ارتودنسی است که برای درمان مشکلات ارتودنسی مانند: بیرون زدگی دندانها، عدم هم‌ترازی دندانها و رشد بی رویه فک به کار می‌رود.
این دستگاه شامل یک قاب فلزی است که به دندانها بسته می‌شود و به یک یا دو سیم متصل است که از قاب به یک دستگاه دیگر برای کنترل و تنظیم فشار و انحنای دندانها به کار می‌رود. هدگیر ارتودنسی عمدتاً در دوران کودکی و نوجوانی استفاده می‌شود؛ زیرا در این دوره، فک و دندانها هنوز در حال رشد و تکامل هستند و به راحتی می‌توان آنها را تنظیم کرد. با استفاده از هدگیر، فشاری به دندانها و فک وارد می‌شود که باعث تنظیم و هم‌ترازی آنها می‌شود.
چگونه متوجه شویم که فک‌ها در وضعیت استانداری هستند؟
اولین و قطعی‌ترین روش برای تشخیص استاندارد بودن وضعیت فک‌ها، تشخیص یک دندانپزشک متخصص ارتودنسی است. دندانپزشک متخصص می‌تواند با انجام بررسی‌های کاملی مانند: بررسی دندانها، فک و لثه به شما بگویند که آیا فک‌های شما در وضعیت استاندارد هستند یا نیاز به درمان دارند.
تست خانگی آگاهی از سلامت فک
اما در صورتی که به یک روش خانگی برای اطمینان یافتن از سلامت فک خود یا کودکان و نوجوانان خود نیاز دارید، میتوانید از این ۳ حالت اطمینان پیدا کنید. در صورتی که این ۳ مورد به درستی اتفاق بیوفتد، احتمال اینکه فک سالم باشد بالاست.
- در حالت نرمال، زبان شما باید روی سقف دهانتان قرار بگیرد (محل استراحت زبان، سقف دهان است!)
- در حالتی که دهانتان بسته است، دندان‌های فک بالا و پایین روی هم قرار بگیرند.
- در حالت عادی و زمانی که دهان بسته است، تنفس از راه بینی به صورت یکنواخت و بدون سختی انجام شود.
فارغ از موارد بالا، بروز علائمی مانند: درد یا تورم در ناحیه دندانها و فک‌ها می‌تواند نشان دهنده وجود یک مشکل در قسمت فک باشد. به همین دلیل، در صورت بروز هرگونه علائم نامطلوب، بهتر است به یک دندانپزشک متخصص ارتودنسی مراجعه کنید تا مشکل را بررسی و در صورت نیاز درمان لازم را تجویز کند.
سخن آخر
در این مطلب از سایت دکتر مرضیه مرساقیان متخصص ارتودنسی تک فک و ارتودنسی تک دندان در تهران به این سؤال کهرشد فک پایین تا چه سنی ادامه دارد؟ پاسخ دادیم. دانستیم که رشد صورت و فک یک فرآیند طبیعی است که از دوران شکل‌گیری جنین آغاز شده و تا پایان دوران نوجوانی ادامه دارد.
این فرایند رشد فکین، تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، تغذیه و نحوه مراقبت قرار دارد. در دوران جنینی، سلول‌های فک و دهان شکل می‌گیرند و با توسعه‌ی بیشتر، فک و دهان تشکیل می‌شوند.
در دوره نوزادی، جمجمه و فک‌ها به شکلی متفاوت نسبت به دوران جنینی تغییر می‌کنند و فک‌ها شروع به رشد می‌کنند. در دوران کودکی، رشد فک‌ها ادامه پیدا می‌کند و مصرف غذاهای سالم و مناسب در این مرحله بسیار اهمیت دارد.
در نهایت، در دوره نوجوانی، فک‌ها به شکل نهایی خود تغییر می‌کنند و اصلاح مشکلات دندانی در این دوره می‌تواند به بهبود وضعیت شکل‌گیری نهایی فک کمک کند. برای تشخیص استاندارد وضعیت فک‌ها، مراجعه به دندانپزشک متخصص ارتودنسی توصیه می‌شود.
همراهان عزیز در صورت بروز هرگونه علائم نامطلوب، بهتر است به دندانپزشکی متخصص و حرفه‌ای مراجعه کنید تا مشکل را بررسی و درمان لازم را تجویز کند. برای اطلاع از جدیدترین قیمت‌های درمانی ارتودنسی و همچنین اطلاع از شرایط فوق‌العاده پرداخت اقساطی که دکتر مرساقیان برای بیماران خود قرار داده‌اند به صفحه (ارتودنسی اقساطی در تهران) و (قیمت ارتودنسی در تهران) مراجعه کنید.
